نقد هفتم: برهنگی نابالغان

به نقل از مهرخانه:

برهنگی نابالغان

مجید دهقان

اثبات برهنگی نابالغان، بخشی در کتاب حجاب شرعی در عصر پیامبر و مقدمه‌ای برای اثبات رواج برهنگی در جامعه‌ عرب زمان پیامبر است. مؤلف محترم در این بحث ادعا می‌نماید که دختر و پسر نابالغ در جامعه‌ معاصر پیامبر در قید و بند پوشش نبوده، تنها با پارچه‌ای قسمتی از پایین‌تنه خود را می‌پوشاندند و یا همین مقدار از پوشش را نیز نداشتند. از این میان دختران هنگامی که به بلوغ می‌رسیدند از «درع» استفاده می‌کردند که بنا بر نظر مؤلف، پیراهنی کاملاً ابتدایی و نادوخته است.(1) ایشان سه گزارش در تأیید ادعای خود ذکر می‌کند. گزارش اول درباره‌ عمرو بن سلمه است که در هفت یا هشت سالگی به جهت این‌که قرآن را بیشتر از دیگران می‌دانست پیش‌نماز می‌شود، در حالی که برده‌ کوچکی بر تن داشته که هنگام سجده به‌ خوبی عورت او را نمی‌پوشانده‌است. تا این که با تذکر زنی از میان مأمومان برای او پیراهن عمانی می‌خرند و این مشکل برطرف می‌شود و عمرو بن سلمه را نیز به بیشترین حد از سرور خود بعد از مسلمان شدن می‌رسانند.(ص40).

نقد ششم: برهنگی در زمان پیامبر 2

به نقل از مهرخانه:

برهنگی در زمان پیامبر 2

مجید دهقان

بررسی برهنگی در زمان پیامبر را از شماره‌ گذشته شروع کرده و در این مقاله آن را ادامه می‌دهم. مؤلف محترم کتاب «حجاب شرعی در عصر پیامبر» در ادامه‌ استدلال برای رواج نیمه‌برهنگی در زمان پیامبر به روایتی از ابوهریره استناد می‌کند که به نظرم نقطه مقابل ادعای ایشان را اثبات می‌نماید. روایت این چنین است:

لقد رأیت سبعین من اصحاب الصفه ما منهم رجلٌ علیه رداء، امّا ازارٌ و امّا کساء، قد ربطوا فی اعناقهم فمنها ما یبلغ نصف الساقین منها ما یبلغ الکعبین فیجمعه بیده کراهیة أن تری عورته؛ هفتاد نفر از اصحاب صفه را دیدم که هیچ‌کدام ردایی بر تن نداشتند یا ازار داشتند و یا کساء و آن را به گردن می‌بستند. از برخی تا نصف ساق می‌رسید و برخی تا قوزک پا و از ترس این که عورتشان دیده شود با دستشان [دو طرف] آن را جمع می‌کردند(ص 36).

نقد پنجم: بررسی برهنگی در زمان پیامبر

به نقل از مهرخانه:

بررسی برهنگی در زمان پیامبر

مجید دهقان

پس از بررسی مقدمه در نقدهای پیشین، به نقد فصل اول کتاب حجاب شرعی در عصر پیامبر می‌پردازیم. مؤلف گرامی پوشیدگی و برهنگی عرب در زمان پیامبر را در پنج فصل بررسی می‌نماید که فصل نخست آن به اجتماع اختصاص دارد.

در مبحث اول از این فصل پدیده برهنگی را در ذیل عنوان‌های برهنگی کامل، نیمه‌برهنگی، برهنگی‌های موردی و برهنگی نابالغان تحلیل می‌نماید. در اصل این مطلب که در پوشش مردم آن زمان به دلیل عوامل مختلف ناهنجاری‌هایی وجود داشته‌است با مؤلف بحثی ندارم، اما در مورد برخی استنادها و هم‌چنین نتایجی که وی به‌دست می‌آورد، نکاتی را می‌نگارم.

نقد سوم؛ مؤلف محترم اخلاق علمی را رعایت کند

این سومین نقدی است که مهرخانه در نقد «حجاب شرعی در عصر پیامبر» منتشر نموده‌است.

نقد سوم؛ مؤلف محترم اخلاق علمی را رعایت کند

آخرین نکته نقد پیشین رعایت نکردن اخلاق علمی در پژوهش«حجاب شرعی در عصر پیامبر» است. وعده داده بودم که در نقد حاضر نمونه‌هایی برای آن ذکر کنم.

اخلاق علمی اقتضا می‌کند که در رجوع به منابع، همه‌ داده‌ها ذکر شود؛ چه آنها که موافق فرضیه‌ پژوهش‌گر است و چه داده‌های مخالف. در پژوهش حاضر این نکته رعایت نشده ‌است. مؤلف در بحث توصیف خانه‌های مکه و مدینه نقل قول‌های متعددی ذکر می‌نماید تا نشان دهد که خانه‌های آن زمان فاقد درهای امروزی بوده ‌است و از آن نتیجه می‌گیرد که مردم نسبت به تفکیک حوزه‌ خصوصی از حوزه‌ عمومی حساسیتی نداشته‌اند(ص 162-169). ایشان پس از ذکر برخی اقوال در یک جمله به قول مخالف نیز اشاره می‌نماید، ولی به ادله‌ این قول اشاره‌ای نمی‌کند:

                                                            

نقد دوم؛ مؤلف محترم به نوع منابع مورد استفاده کم‌توجه است

مقاله زیر دومین نقد به کتاب «حجاب شرعی در عصر پیامبر» است که مهرخانه آن را منتشر کرده‌است:

در نقد گذشته گذرا به روش پژوهش در کتاب «حجاب شرعی در عصر پیامبر» پرداخته، ابهام در فقهی یا تاریخی بودن آن را اولین اشکال برشمردم. همچنین اهمیت بررسی اسناد گزارش‌های تاریخی را گوش‌زد کرده، به نپرداختن مؤلف به این مسئله اشکال نمودم. مسئله‌ دیگری که در پژوهش‌های اسنادی توجه به آن لازم است منابعی است که پژوهش‌گر به آن‌ رجوع می‌کند. وظیفه‌ پژوهش‌گر هنگام جمع‌آوری داده‌ها تهیه فهرست منابع معتبر و تقسیم‌بندی آنها با توجه به ارزش اسنادی است. ابعاد مختلفی از این مسئله در این پژوهش مغفول مانده‌است که نمونه‌هایی از آن را در ادامه می‌آورم.

حجاب شرعی در عصر پیامبر در بوته نقد

این مقاله را نیز مهرخانه در ضمن پرونده حجاب منتشر کرده‌است.
حجاب شرعی در عصر پیامبر در بوته نقد

مدتی است در فضای مجازی تحقیقی با عنوان "حجاب شرعی در عصر پیامبر" منتشر شده است که نویسنده آن تلاش فراوانی انجام داده است تا اثبات نماید حدود حجاب مورد نظر شرع مقدس اسلام چیست و در این راستا منابع بسیاری را مورد مطالعه و بهره‌برداری قرار داده است که از زوایای مختلف قابلیت بررسی دارد. بر همین اساس برخی از اشکالات تحقیق "حجاب شرعی در عصر پیامبر" را از زاویه روش‌شناسی، فقهی، تفسیری و تاریخی مطالعه خواهیم کرد.

نخست: روش‌شناسی
برای قضاوت منصفانه در مورد هر پژوهشی ابتدا باید شاخصه‌های آن را بشناسیم و شاخصه‌های مهم هر تحقیق عبارتند از:
الف- عنوان تحقیق: نخستین شاخصه، عنوان تحقیق است. این‌که عنوان تحقیق «حجاب شرعی در عصر پیامبر» یا «حجاب در عصر پیامبر» باشد بسیار تفاوت دارد و در روند علمی بحث تأثیرگذار است. نویسنده محترم در عنوان تحقیق و گاه لابلای تحقیق (صفحه 33) تعبیر «حجاب شرعی در عصر پیامبر» را بکار می‌برد و گاه از تعبیر «حجاب در عصر پیامبر» (صفحه 12) استفاده می‌کند که یک بحث صرف تاریخی است.

سفارش‌های پیامبر اکرم درباره‌ی پوشش

این مقاله را مهرخانه در ضمن پرونده حجاب منتشر نموده‌است. کل پرونده را در اینجا ببینید.
سفارش‌های پیامبر اکرم درباره‌ی پوشش

 مجید دهقان

در جامعه‌ای که محمد بن عبدالله صلی الله علیه و آله به پیامبری برانگیخته شد، در پوشش زنان و مردان مانند سایر امور فرهنگی، ناهنجاری‌هایی وجود داشت. عریانی برخی از زنان و مردان هنگام طواف کعبه، بی‌مبالاتی برخی مردان در پوشش عورت، پوشش نازک و بدن‌نمای برخی زنان و عدم دقت در پوشش دخترانی که تازه به بلوغ می‌رسند، مهمترین معضلات پوشش در جاهلیت به‌شمار می‌رود. اضافه بر این، فخرفروشی در پوشیدن لباس نیز مشکل اخلاقی دیگر جامعه‌ جاهلی است که با نوع پوشش پیوند می‌خورد. پیامبر اکرم در طول دوران پیامبری خود نسبت به این ناهنجاری‌ها موضع‌گیری‌های متعددی نموده‌اند. با بررسی این واکنش‌ها و تحلیل سفارش‌های پیامبر درباره‌ پوشش، می‌توان دیدگاه ایشان در موضوع پوشش را با روشنی بیشتری نگریست.

موضوع پژوهش درباره‌ حجاب

موضوع‌های پیشنهادی برای پژوهش درباره‌ی حجاب.

لازم به ذکر است که برخی از موضوع‌ها فراتر از یک مقاله‌است. برخی نیز نیاز به توضیح بیشتری دارد که در جلسات عرض می‌کنم. این فهرست تکمیل می‌شود.

1-    بررسی نهی پیامبر از پوشیدن جامه‌های بلند

2-    پوشش زنان در جاهلیت در اشعار جاهلی( می‌تواند بر اساس شعراء یا منابع به مقالات متعددی تقسیم شود)

معرفی کتاب فرهنگ البسه مسلمانان

مستشرق هلندی دوزی(1883-1820م) این فرهنگ را در سال 1845 همزمان با حکومت محمدشاه قاجار تدوین نمود. این کتاب فرهنگی است شامل 276 مدخل که به ترتیب الفبایی و به زبان فرانسه لباس‌های مسلمانان در آن روزگار را توضیح می‌دهد. وی به حجاب در زمان صدر اسلام نیز می‌پردازد. آقای حسینعلی هروی این کتاب را به فارسی ترجمه نموده‌است. انتشارات دانشگاه تهران این کتاب را در سال 91 برای بار دوم به چاپ رسانده‌است. نسخه‌ی اصلی فرانسوی کتاب را در این‌جا ببینید. معرفی این کتاب توسط دکتر محمدرضا چیت‌ساز را نیز در این‌جا بخوانید.

گزارش جلسه هفتم(3): المزمّل و المدّثر

با لباس خفتن پیامبر

دلیل دیگری که مولف کتاب «حجاب شرعی در عصر پیامبر» برای رواج برهنگی درون خانه‌ها ذکر می‌کند، دو آیه‌ی «یا ایها المدثّر» و « یا ایها المزّمل» است. چگونگی استناد به این دو آیه را از قلم مولف می‌خوانیم:

«اگر این آیه و آیه مزمّل را در معنای ظاهری بگیریم در این صورت "با لباس خفتن" ویژگی اختصاصی رسول خدا بود زیرا این هر دو آیه در مقام "تجلیل" از اوست یعنی اگر برهنه نخوابیدن و با لباس خفتن، عادت سایر مردم نیز می‌بود در این صورت این کار امتیازی برای پیامبر نبود و در نتیجه تجلیل مذکور عبث می‌نمود بنابراین برهنگی شبانه‌ی سایرین از این دو آیه قابل استنباط است.»

در ادامه‌ی این مطلب معنی مدثر و مزمل را نیز از تفسیر مجمع البیان طبرسی ذکر می‌نماید. المدثر به معنای المتغطی بالثیاب عندالنوم(کسی که هنگام خواب خود را با لباس می‌پوشاند) و المزمل به معنای المتلفف بالثیاب(کسی که لباس به دور خود می‌پیچد) است.

این استناد مولف نیز دارای اشکال است.مدثر و مزمل به معنای کسی که با لباس خفته‌ است نیست بلکه این دو واژه حالت دیگری را بازگو می‌کنند.